1. ISBN Nedir?

ISBN (International Standard Book Number), kitaplar için kullanılan uluslararası bir standart numaralandırma sistemidir. Her kitabın, daha doğrusu her farklı baskı ve formatın (örneğin karton kapak, sert kapak, e-kitap) kendine ait, benzersiz bir ISBN numarası olur.

ISBN’in temel amaçları şunlardır:

• Kitabın dünya çapında benzersiz şekilde tanımlanmasını sağlamak,
• Yayıncılar, dağıtımcılar, kitapçılar ve kütüphaneler için takip ve kataloglama kolaylığı sunmak,
• Aynı kitabın farklı baskı ve formatlarının ayırt edilmesini sağlamak,
• Satış ve stok takip sistemlerinde kitabın sağlıklı biçimde izlenmesini mümkün kılmak.

Örneğin, aynı kitabın 1. baskısı, 2. baskısı, e-kitap versiyonu ve sesli kitap versiyonu için ayrı ISBN numaraları kullanılır.

2. ISBN Neden Önemli?

“Kitabı bastıralım, ISBN olmasa da olur mu?” sorusu çok sorulur. Teknik olarak bazı özel basımlarda (örneğin sınırlı sayıda, ticari olmayan, sadece kurum içi dağıtılan yayınlar) ISBN alınmayabiliyor. Ancak ticari olarak satılacak, kitapçıya girecek, çevrimiçi platformlarda yer alacak kitaplar için ISBN neredeyse vazgeçilmezdir.

ISBN’in yazarlara ve yayınevlerine sağladığı başlıca avantajlar:

• Kitabınız resmî olarak tanımlanmış bir yayın haline gelir.
• Kitap satış siteleri, dağıtımcılar ve kitabevleri, ISBN üzerinden kitabınızı sisteme girer.
• Kayıtlı bir yayın olduğundan, kütüphanelere ve katalog sistemlerine girmesi kolaylaşır.
• Profesyonel bir yayıncılık algısı oluşturur; “ciddi bir kitap” hissi verir.

Kısacası ISBN, kitabınızın kimlik numarası gibidir.

3. Bandrol Nedir?

Türkiye’ye özgü bir konu olan bandrol, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen, genellikle kitabın arka kapağına veya iç sayfasına yapıştırılan küçük, güvenlikli etikettir.

Bandrolün temel amacı:

• Fikir ve sanat eserlerinin izinsiz çoğaltılmasını ve korsan baskıyı önlemek,
• Eserin yasal yollarla üretildiğini ve kayıt altında olduğunu göstermek,
• Yayın piyasasında şeffaflık ve denetim sağlamaktır.

Bandrol üzerinde, yayınevine ve esere özgü bilgiler bulunur ve sistemde kaydı yapılır. Böylece piyasada dolaşan her bandrollü kitap, resmî olarak ilgili yayıncı üzerinden takip edilebilir.

4. Türkiye’de ISBN ve Bandrol Zorunlu mu?

Kısaca özetlemek gerekirse:

• ISBN, teknik olarak bir standardizasyon sistemidir; bazı istisnai durumlarda kullanılmayabilir.
• Bandrol ise Türkiye’de ticari olarak satılan çoğu fikir ve sanat eseri için zorunludur (kitap, müzik CD’si vb.).

Genel pratik şu şekildedir:

• Türkiye’de kitap satışı yapacaksanız, çoğu durumda ISBN + bandrol ikilisi birlikte kullanılır.
• Bandrol başvurusu yaparken, genellikle eserin ISBN numarasının da olması beklenir.
• Korsanla mücadele için denetim yapıldığında, bandrolsüz ürünler ciddi yaptırımlarla karşılaşabilir.

Bu yüzden, kitap bastırmak isteyen bir yazar veya yayıneviyseniz, bandrol sürecini “opsiyonel” değil, yayıncılık sürecinin zorunlu bir parçası olarak düşünmeniz gerekir.

5. ISBN Nasıl Alınır?

Türkiye’de ISBN işlemleri, Türkiye ISBN Ajansı üzerinden yürütülür (Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü çatısı altında). Genel süreç özetle şu şekildedir:

1. Başvuru
   Yayıncı (veya bireysel yazar) olarak sisteme kayıt olmanız gerekir. Yayınevi ismiyle veya gerçek kişi olarak başvuru yapılabilir.
2. Yayın Bilgilerini Girme
   Kitabın adı, yazar adı, editör (varsa), çevirmen, baskı dili, sayfa sayısı, ebat vb. bilgiler sisteme girilir. Kitabın türü (roman, eğitim, araştırma vb.) belirtilir.
3. ISBN Tahsisi
   Başvuru onaylandığında, kitabınız için bir ISBN numarası oluşturulur. Bu numarayı, kitabın künyesinde (aynı zamanda arka kapakta veya iç kapakta) belirtmeniz gerekir.
4. Barkod Oluşturma
   ISBN numaranızdan barkod üretip kapak tasarımınıza ekleyebilirsiniz. Pek çok tasarım programı veya online araç, ISBN’den barkod oluşturmaya imkân verir.

Bu adımları çoğu zaman yayınevleri yazar yerine yürütür; ancak kendi kitabını kendi yayımlayan bağımsız yazarlar da süreci bireysel olarak takip edebilir.

6. Bandrol Nasıl Alınır?

Bandrol başvurusu, Türkiye’de Kültür ve Turizm Bakanlığı üzerinden yapılır ve genellikle elektronik başvuru sistemleri kullanılır. Süreç kısaca şöyle işler:

1. Başvuru Sistemi Üzerinden Kayıt
   Yayıncı veya yetkili kişi, ilgili sisteme kayıt olur. Yayınevi bilgileri, vergi numarası vb. bilgiler tanımlanır.
2. Eser Bilgilerinin Girilmesi
   Kitabın ISBN numarası, adı, yazarları, baskı adedi ve satış fiyatı gibi bilgiler girilir. Baskı sayısı (örneğin 1000 adet) doğrultusunda bandrol talep edilir.
3. Ücret ve Onay Süreci
   Bandrol adedi üzerinden belirlenen ücret ödenir. Başvuru incelenip onaylandığında bandroller basılı şekilde yayıncıya ulaştırılır.
4. Bandrol Uygulaması
   Basılan kitapların her birine bandrol yapıştırılır. Bandrol genellikle arka kapakta veya iç kapakta kolay görülebilecek bir yerde olur.

Bandrol sayısı ile baskı adedinizin uyumlu olması gerekir; ekstra baskılarda yeni bandrol başvurusu yapmak zorundasınız. “Bandrolsüz baskı” ciddi hukuki sorumluluk doğurabilir.

7. ISBN ve Bandrol Arasındaki Fark Nedir?

Kısa ve net şekilde özetlemek gerekirse:

ISBN

• Uluslararası bir sistemdir.
• Kitabın kimlik numarasıdır.
• Daha çok kataloglama, takip ve satış sistemleri için kullanılır.
• Numara formundadır; barkoda dönüştürülür.

Bandrol

• Türkiye’ye özgü bir uygulamadır.
• Kitaba fiziksel olarak yapıştırılan güvenlik etiketidir.
• Korsanla mücadele ve yasal takibi amaçlar.
• Bandrolsüz satış hukuki sorun doğurabilir.

Kısacası ISBN, kitabı tanımlayan “kimlik”; bandrol ise Türkiye’de o kitabın “yasal satış izni” gibi düşünülebilir.

8. Bağımsız Yazarlar İçin ISBN ve Bandrol Süreci

Kendi kitabını kendi bastırmak isteyen (self-publishing yapan) yazarlar, çoğu zaman “Bu işlerle yayınevi ilgilenmiyor, ne yapmalıyım?” sorusuyla karşı karşıya kalır.

Bağımsız yazar olarak:

• Kendi adınıza ISBN başvurusu yapabilir, yayınevi alanına kendi adınızı yazdırabilirsiniz.
• Bandrol başvurusunu da bağımsız yayıncı olarak siz yapabilirsiniz (gerekli vergi ve resmî kayıt süreçlerini tamamlayarak).
• Alternatif olarak, baskısını yaptırdığınız matbaa veya çözüm ortağı firma bu süreçleri sizin adınıza yürütme hizmeti sunabilir.

Önemli olan, kitabınız satışa çıkmadan önce ISBN ve bandrol tarafının tamamlanmış olmasıdır.

9. Sık Yapılan Hatalar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

ISBN & bandrol süreçlerinde en sık yapılan hatalardan bazıları şunlardır:

• Aynı baskıya birden fazla farklı ISBN kullanmak,
• Farklı baskı ve formatlara aynı ISBN’i vermek,
• Bandrol sayısını baskı adedinden az ya da farklı beyan etmek,
• ISBN alınmadan bandrol başvurusuna kalkışmak,
• Hak sahibi/telif sahibi bilgilerini eksik veya yanlış bildirmek.

Bu hatalar, hem resmî kayıtlarda karmaşa yaratır hem de gerektiğinde hak iddia etmenizi zorlaştırabilir. Bu yüzden başvuruları yaparken, tüm bilgilerin doğru ve tutarlı olduğundan emin olmanız çok önemlidir.

10. Sonuç: ISBN & Bandrol, Kitabınızın Yayın Dünyasındaki Resmî Kimliğidir

Özetle, Türkiye’de kitap bastırmak istiyorsanız, ISBN ve bandrol konularını atlayamazsınız. ISBN, kitabınızın uluslararası kimlik numarasıdır; bandrol ise Türkiye’de yasal olarak satışa sunulduğunu gösteren güvenlik etiketidir. İkisi birlikte, hem korsanla mücadeleyi hem de yayıncılık sektöründe düzeni sağlar.

İster yayınevi olun, ister ilk kitabını bastırmaya hazırlanan bir yazar; bu süreçleri baştan doğru planlamak, ileride yaşayacağınız pek çok sorunun önüne geçer. Kitabınızın yalnızca içerik ve baskı kalitesiyle değil, hukuki ve teknik altyapısıyla da sağlam olması, uzun vadede hem sizin hem de okurlarınızın yararınadır.

Not: Kitap projeniz için ISBN ve bandrol süreçlerinde destek almak isterseniz, yayın türünüz, planladığınız baskı adedi ve zamanlama bilgileriyle birlikte bizimle iletişime geçebilir, size özel bir yayıncılık yol haritası talep edebilirsiniz.